Kategori Yeni
Makine tasarımında, rulmanın makineyle uyumlu olması önem taşır.
Rulmanlarınızı düzgün bir şekilde seçtiyseniz ve uygun koşullarda çalışıyorlarsa, belirlenen cihaz ömrünün sonuna kadar çalışmasını sürdüreceklerdir. Ancak bazı durumlarda rulman arızaları beklenenden kısa sürede meydana gelebilir.
Rulman servis ömrü nedir?
Bir yükü destekleyen bir yatak döndüğünde, dönme elemanlarının (bilyalar veya makaralar) her geçişinde yük, iç ve dış halkaların kanal yüzeylerine tekrar tekrar uygulanır. (bkz. Şekil 1)
Şekil. 1: Rulmanlara tekrarlı biçimde uygulanan yükler
Tekrarlanan bu yük nedeniyle, dönen elemanların yüzeyleri ile temas halinde olan iç ve dış halkaların dönme yüzeyleri üzerinde yüksek basınç oluşur.
Sonuç olarak, tekrarlanan temas stresinden kaynaklanan yorulma nedeniyle yatak halkalarının veya dönme elemanlarının yüzeylerinde malzeme pulları oluşur. Buna “pullanma” veya “dökülme” denir. (bkz. Şekil 2 ve 3)
Şekil 3: Pullanma ve dökülme
(Bir konik makaralı yatağın iç halka dönme yüzeyi)
Malzemedeki dönme yorgunluğu, rulman arızasına yol açar. Rulman ideal koşullarda çalıştırılmışsa, bu pullanmanın meydana geldiği nokta rulmanın servis ömrünün sonudur. Ancak bazı durumlarda rulman beklenenden daha erken bir zamanda anomali gösterebilir ve buna “arıza” denir.
Tablo 1: Rulman arızasının nedenlerini göstermektedir.
Tablo 1: Rulman arızasının nedenleri
Bir arızanın nedenini bulmak için yalnızca yatağı değil, aynı zamanda yağlayıcı ve montaj parçalarını (mil, yuva ve çevreleyen bileşenler) içeren kapsamlı bir araştırma yapmak gerekir.
2. Arızanın meydana gelmesi
1) Rulman çalışması sırasında anormalliklerin takip edilmesi
Çalışma sırasında meydana gelen anormallikleri (anormal sıcaklık artışı, gürültü veya titreşim gibi) makineyi sökmeden belirleyebilmek ve tahmin edebilmek, makinenin üretkenliğine ve ekonomik verimliliğine de büyük katkı sağlar.
Tablo 2: Rulman anomalilerinin tespitinde kullanılan temel tespit yöntemlerini göstermektedir.
2) Rulman arızası ne zaman ve neden meydana gelir?
Rulman arızasının nedenini incelemeden önce, rulman arızasının ne zaman meydana geldiğini doğru bir şekilde kavramak önemlidir. Tablo 3’te gösterildiği gibi, ne zaman meydana geldiğini belirleyerek rulman arızasının nedenini arayacağınız alanı daraltabilirsiniz.
Tablo 3: Rulman arızası ne zaman ve neden meydana gelir?
Aşağıda çeşitli nedenlerin bir açıklaması bulunmaktadır:
Seçim: Uygun olmayan rulman seçimi.
Montaj parçaları: Montaj parçalarının (şaft, mahfaza ve çevreleyen bileşenler) hatalı tasarımı ve yanlışlığı.
Yağlama: Uygun olmayan yağlayıcı, yağlama yöntemi veya yağlayıcı miktarı.
Kusur: Kusurlu yatak.
Montaj: Dikkatsizlik veya montaj işlemindeki hatalar.
Yabancı madde: Arızalı sızdırmazlık tertibatı, aşınma vb. nedeniyle yabancı madde girişi.
3) Rulman çalışması sırasındaki anormallikler, nedenleri ve bunlara karşı alınabilecek önlemler
Rulman çalışması sırasında meydana gelen gürültü/titreşim, anormal sıcaklık artışı vb. gibi anormallikler için neden ve karşı önlemleri belirlenmeli ve uygun karşı önlemler alınmalıdır. Tablo 4, rulman çalışması sırasında meydana gelebilecek bazı anormallikleri, nedenlerini ve bunlara karşı alınabilecek önlemleri göstermektedir.
Tablo 4: Rulman çalışması sırasındaki anormallikler, nedenleri ve alınacak önlemler
3. Rulman arızası
1) Rulman arızasının sınıflandırılması ve terminolojisi
Yatak “arızası”, yatağın görsel kusurlarını ifade eder.
Tablo 5’te gösterildiği gibi “arıza”, “Görme kusurunun sınıflandırılması (genel terim)” sütununda gösterilen bir dizi sınıflandırmaya bölünmüştür ve bu sınıflandırmaların ayrıntıları, çeşitli arıza tipleri için “Terimler” kısmında listelenmiştir.
Tablo 5: Rulman arızasını tanımlamada kullanılan terimler
2) Rulman arızası türleri ve meydana geldikleri yerler
Tablo 6, rulman arızası türlerini ve nerede meydana geldiklerini göstermektedir. Çeşitli yatak bileşenlerinin adları, Şekil 4 a) ila 4 d) arasında gösterilmiştir.
4. Sonuç
Rulmanlar ideal koşullarda çalıştırılırsa, malzemelerin yuvarlanma yorgunluğundan dolayı kullanım ömürleri bitene kadar dayanırlar. Ancak bazen rulmanlar beklenenden daha erken “arızalanabilir” ve böyle bir durumda, yalnızca yatağın kendisini değil, aynı zamanda yağlayıcı ve montaj parçalarını (mil, muhafaza ve çevreleyen bileşenler) da araştırmak gerekir.
Bir rulmanın bozulduğu zamanı doğru bir şekilde tespit ederek, bir dereceye kadar arızanın nedenini daraltabilirsiniz.
Bir rulmanın anormal bir çalışma koşulu varsa, bu anormalliğin nedenini ortadan kaldırmak etkili karşı önlemlere yol açabilir.
Rulman “arızası” görsel kusurları ifade eder. Arızayı rulmanın neresinde olduğuna göre sınıflandırabiliriz. Bu da, rulman arızasının nedenini bulmaya ve daha etkili karşı önlemlere yol açar.
Rulman arızasının nedenini belirlemeye gelince, aşağıdakilerin hepsinin gerekli olduğunu unutmayın: O hem yataklar hem de yağlama konusunda yeterli bilgi ve deneyim; o makinenin özellikleri hakkında bir farkındalık ve o rulman montaj koşullarına ve çalışma geçmişine aşinalık.
Rulman arızasıyla ilgili herhangi bir teknik sorunuz veya bu “Rulman Bilgileri” sayfalarındaki görüş/düşünceleriniz varsa, lütfen bizimle iletişime geçmekten çekinmeyin.
Kaynak; https://koyo.jtekt.co.jp/en/
